درخت گز
درخت گز از درخت‌های بومی ایران است که اغلب در مناطق بیابانی و نیمه بیابانی با خاک شور میروید. ریشه‌های این درخت از آب‌های زیرزمینی تغذیه میکنند؛ از این رو طول عمر بالایی دارد و حتی در سال‌های خشکسالی به حیات خود ادامه می‌دهد، بسیاری از درخت‌های گز در شرایط بسیار سخت هم مقاومت میکنند و تا هزار سال دوام می‌‌آورند. این درخت همانند اغلب گیاهان دارای خواص و کاربردهای فراوانی است و از گذشته تا به حال از آن برای مصارف دارویی و صنعتی استفاده کرده‌اند که در ادامه ی مطلب همراه با رئوف به آنها میپردازیم.
آشنایی با درخت گز
درخت گز، قندول ، شیشعان یا دارشیشعان یکی از گیاهان بومی کشور ما است که در اغلب نواحی اقلیم گرم‌وخشک ایران به طور طور خودرو میروید. این درخت دارای برگ‌های لوزی شکل و نوک تیز با تراکم بالا است و ارتفاعی حدود ۱۰ تا ۱۵ متر دارد. درخت فوق اغلب در مناطق خشک، مجاورت آب‌های شور، شوره‌زارها و رودخانه‌ها یافت می‌شود. این درخت مقاومت بسیار بالایی دارد و حتی در نواحی سرد و کوهستانی هم رشد می‌کند. با این حال ایده‌آل‌ترین مکان‌ها برای رشد این درخت وحشی نواحی گرم و خشک بیابانی با خاک و آب شور است.
همچنین درختچه گز در شن‌زارهای اطراف دریا و زمین‌های پر نمک مجاور جویبارهای شور هم به وفور یافت می‌شود و برعکس سایر درختان در این نواحی به خوبی رشد می‌کند. درختچه گز برگ‌های شوری دارد؛ از این رو خوراک مناسبی برای حیوانات نیست و فقط شترسان‌ها از آن تغذیه میکنند و همین سبب وفور آن در مناطق بیابانی شده است.
این درخت در فصل‌های بهار و اوایل پاییز گل‌های بسیار زیبایی به رنگ قرمز یا صورتی دارد که در بخش انتهایی ساقه‌های درخت شکوفه میکنند که چشم‌انداز بسیار زیبایی دارند. گونه‌های مختلفی از درخت گز در ایران وجود دارد، یکی از این گونه‌ها گز شاهی است که حدود ۱۵ متر ارتفاع دارد و در استان سیستان و بلوچستان رشد می‌کند. گونه دیگر به نام گز خوانسار شناخته می‌شود. گز تمیس هم گونه دیگر است که برعکس سایر گز‌ها که در نواحی بیابانی رشد میکنند، در جنگل‌های شمال ایران میروید و گونه دیگر به گز یلقون معروف است که این درخت در حوالی کرج دیده می‌شود.
خواص درخت گز
درخت گز از درخت‌های بومی ایران است که از دیرباز تا به حال مردم این اقلیم گرم و خشک با آن آشنا بوده‌اند و خواص دارویی آن را کشف کرده‌اند. پوست درخت فوق حاوی اسید گالیک که در دسته ترکیبات فنلی قرار دارد، بوده و برگ‌های آن هم حاوی ماده‌ای به نام اسکولین است که این دو ماده فواید بسیار زیادی برای بدن دارند. از لحاظ طب سنتی درخت گز طبع گرم و خشکی دارد و مصرف آن در این طب برای برخی بیماری‌ها توصیه شده است. مهمترین خواص دارویی این درخت شامل موارد زیر می‌شود:
- مخلوط پوست درخت گز و دارچین برای درمان سرفه‌های شدید بسیار موثر است. برای این کار این دو را با هم ترکیب کنید، سپس روی آن آب بگیرید و اجازه دهید دم بکشید. پس از دم کشیدن آماده سرو است و سرفه‌های خود را با مصرف این دمنوش درمان کنید.
- کاربرد دارویی دیگر این درختچه درمان درد معده است. برای این کار مقداری از پوست این درخت را دم کرده و مصرف کنید تا معده درد شما تسکین یابد.
- برای تقویت دندان‌ها می‌توان این گیاه را به مدت کوتاهی در دهان مزه مزه کرد.
- برای افرادی که به یرقان مبتلا هستند، جوشانده درخت گز توصیه می‌شود.
- خاصیت دیگر درخت گز ممانعت از ترشح اسپرم است که به این منظور باید پوست آن را با دارچین دم کنید و آن را بنوشید.
- دمنوش این گیاه برای افرادی با اختلالات خونی بسیار مفید است.
- افرادی که به اسهال مبتلا هستند با مصرف دمنوش درخت گز می‌توانند اسهال خود را درمان کنند. برای این منظور ۸ گرم از پوست آن را با ۳۰۰ سی‌سی آب جوش مخلوط کرده و روی بخار کتری دم کنید. روزانه سه استکان از این دمنوش را تا زمان بهبودی کامل مصرف کنید.
- این گیاه حاوی صمغ بسیار مفیدی است که از صمغ آن برای بند آوردن خون‌ریزی‌ها استفاده می‌شود.
- خاصیت دیگر این درختچه درمان اسکارهای ناشی از سوختگی است. برای این کار خاکستر این درخت را روی زخم‌های سوختگی بمالید تا محل سوختگی کاملا بهبود یابد.
- برای تسکین درد دندان پوست درخت گز را بکوبید با سرکه ترکیب کنید و سپس در دهان خود مزه مزه کنید تا دندان دردتان تسکین یابد. همچنین این ترکیب عفونت لثه را درمان کرده و بوی تعفن ناشی از عفونت را از بین می‌برد.
- برای رفع بواسیر مصرف دمنوش پوست این درخت در ترکیب با دارچین توصیه می‌شود.
- برای بهبود خلط سینه دمنوش گیاهی فوق را تا بهبودی کامل مصرف کنید.
- ترکیب پوست درخت گز با مصطکی برای بهبود کبد و طحال مفید است. به این منظور یک دمنوش از ترکیب این دو درست کرده و آن را میل کنید.
مصارف صنعتی درخت گز
درخت گز از معدود درختانی است که در اقلیم‌های گرم و خشک نواحی بیابانی به وفور رشد می‌کند؛ از این رو ساکنین این نواحی وجود این درخت را برکت دانسته و از برگ، صمغ، پوست و تنه آن برای کاربردهای مختلفی استفاده میکنند. از دیرباز تا به حال از الوارهای به دست آمده از درخت گز برای حصارکشی و خانه‌سازی استفاده شده است. همچنین خرده چوب‌های درخت گز را به تنهایی یا با سایر خرده‌چوب‌ها ترکیب میکنند تا الوار‌هایی از خرده چوب به دست آید. در نواحی کوهستانی از تنه‌های بلند و قطور این درختچه برای مسقف کردن طویله‌ها و اصطبل‌ها، داربست درختان تاک، سردر‌ها و … استفاده می‌شود. امروزه برای تولید انواع چوب‌های صنعتی مانند نئوپان چوب درخت گز را با سایر چوب‌های جنگلی ترکیب میکنند تا یک تخته چوب مستحکم و مقرون به صرفه دست بیاید و با آن انواع مصنوعات چوبی را با کیفیت زیاد، استحکام بالا و دوام طولانی تولید کنند.
سخن پایانی
درخت گز از درختان بومی ایران است که خواص و کاربردهای بی‌شماری دارد که فواید آن فقط به مصارف دارویی و صنعتی ختم نمی‌شود. از آنجایی که در سال‌های اخیر با کم آبی و گسترش بیابان‌ها مواجه هستیم، مهمترین فایده این درختچه بیابان زدایی است. همچنین این درخت از انتقال خاک ممانعت کرده و به تثبیت خاک کمک می‌کند. درخت پر ابهت گز به طور خودرو در نواحی مختلف ایران رشد می‌کند و تنها کاری که ما برای محافظت از این درختچه ارزشمند باید انجام دهیم صدمه نرساندن به آن است.
