آجیل مشکل گشا یکی از معروف ترین نوع آجیل ها در باور مذهبی ایران است. در سالیان اخیر بسیاری از مردم نه تنها از آجیل در مراسم های شادی استفاده می کردند، بلکه آن را در مراسمات مذهبی خود نیز مورد استفاده قرار می دادند. البته هیچ نهاد مذهبی ای این موضوع را تایید نکرده است و این مسئله صرفا یک اعتقاد و باور قلبی بسیاری از افراد جامعه در جهت رفع مشکلاتشان است. در این مطلب می خواهیم در این مورد صحبت کنیم.
آجیل چیست؟
آجیل مجموعه ای از دانه ها و مغز ها هستند که نه تنها به واسطه طعم دلچسب در میان افراد محبوبیت فراوانی دارد بلکه از ارزش غذایی بسیار بالایی برخوردار است و غنی از انواع ویتامین ها، فیبر، چربی های سالم غیر اشباع، مواد معدنی و مغذی است.
تاریخچه آجیل مشکل گشا
آجیل مشکل گشا که به نام های لرک یا آجیل گاهنبار نیز خوانده می شد، یکی از رسم و رسومات قدیمی است که در زمان زرتشتیان به عنوان هدیه و نذر هنگام جشن ها تهیه و برای خوشحال کردن فروهرها (نماد اهورامزدا و زرتشتیان است) در بین مهمانان و افراد مختلف پخش می شد.
این رسم قدیمی که به مدت دو قرن از آن می گذرد نسل به نسل انتقال یافته و همچنان بین ایرانیان باقی مانده است و تبدیل به یک اعتقاد و باور قلبی شده است.
خوردن آجیل مشکل گشا باعث حل شدن مشکلات، برآورده شدن آرزو ها، در امان ماندن از چشم بد و چشم زخم می شود.
البته باور ها و اعتقادات دیگری نیز از گذشته نقل شده است. مثلا مردم بر این باور معتقد بودند که خوردن آجیل مشکل گشا تاثیر بسزایی در گشودن بخت دختران دارد و یا قرار دادن بسته ای از آجیل مشکل گشا در کنار سفره هفت سین عید نوروز، خوش شانسی و خوش اقبالی زیادی برای صاحب خانه دارد.
نحوه نذر کردن آجیل مشکل گشا
افرادی که نذر کردند و پس از مدتی حاجتشان برآورده شد و از مصیبت خلاص شدند، بسته به توانایی مالی خود هر هفته یا هر ماه به اندازه “سه سکه” آجیل مشکل گشا یا نخود خریده و به خانه خود می برند.
البته منظور از سکه در زمان قدیم، سکه های رایج همان زمان بوده (ده شاهی، یک ریالی، پنج ریالی و…) و در زمان حال بسته توانایی مالی افراد دارد.
بعد از خریداری آجیل مشکل گشا و بردن آن به خانه، صاحب نذر سفره یا پارچه تمیزی پهن می کند و به همراه چند تن از خانواده یا نزدیکان خود دور آن نشسته و مشغول تمیز کردن آشغال های آجیل می شود. حین پاک کردن آشغال های نخود یا آجیل، صاحب نذر شروع به گفتن قصه معروف “پیرمرد خارکن” که قصه مختص نذر آجیل مشکل گشاست، برای کودکان و افراد دور سفره می شود.
زمانی که پاک کردن آجیل و گفتن قصه تمام شد، آشغال های جمع شده را صاحب نذر داخل آب روان ریخته و آجیل پاک شده را در بین افراد تقسیم می کند. این رسم در تمام شهر ها و روستا ها به یک صورت انجام می شود و تنها تفاوت آن اختلافاتی در گفتن قصه است.
قصه پیرمرد خارکن
در قدیم پیرمردی به نام عبدالله که شغل او خارکنی بود و از آن درآمد کسب می کرد، زندگی سختی داشت و با زحمت و تلاش فراوانی روزی می گذراند.
در فصل گرما مقداری از خار های کنده شده را درون غار پنهان می کرد تا به فصل سرما که خار نبود یا کم بود، از آن اندوخته بتواند امرار معاش کند.
در یک روز برفی که خاری نبود به غار رفت تا از آن اندوخته پنهان شده استفاده کند، اما در غار اثری از خار ها نبود. بسیار دلشکسته و بی طاقت بر روی زمین افتاد و شروع آه و ناله، راز و نیاز با خدا کرد و از او طلب کمک خواست.
از فرط خستگی و دلشکستگی بیهوش شد. نیمه شب در میان خواب صدای سیدی به گوشش رسید که بابا عبدالله برخیز، حاجتت برآورده شده و مشتی سنگ در دامن عبدالله ریخت.
آن مرد به او گفت: این جواهرات را می توانی فردا بفروشی و به ثروت و مکنت برسی. بابا عبدالله بیدار شد و با مشتی سنگ در دامنش رو به رو شد. اما با بی اعتنایی آن ها را ریخت و رفت.
فردای آن روز در کمال ناباوری متوجه شد یکی از سنگ هایی که در لباسش جا مانده بود به مرواریدی ارزشمند تبدیل شده است، او با عجله به سمت غار برگشت و مابقی سنگ ها که جواهراتی ارزشمند شده بودند را برداشت.
شب هنگام دوباره خواب آن سید نورانی را دید که به او گفت اکنون که از درماندگی و پریشان حالی در آمدی، برای جبران خوبیم هر شب جمعه یا اول هر ماه (در روایت متفاوت است) به اندازه سه سکه نخود (آجیل مشکل گشا) تهیه و میان آدمیان و مومنان تقسیم کن.
پیرمرد خارکن نیز به آن نذر پایبند ماند. به همین دلیل آجیل مشکل گشا از گذشته تا به امروز در مراسمات مذهبی یا روضه ها و بین دو نماز بین مومنان پخش می شود و مومنان برای فرد صاحب نذر دعا می کنند تا به مراد دلش برسد.
از آنجایی که فرد صاحب نذر با زبان دیگران گناه نکرده است، دعایی از زبانی بی گناه دریافت می کند. مردم زیادی به این باورند که وقتی از کسی آجیل مشکل گشا دریافت می کنند، هنگام خوردن آن، نیت کرده و نذر و حاجتی در دل خود بکنند تا بعد از برآورده شدن حاجتشان آن ها هم چند شب جمعه نذری آجیل مشکل گشا پخش کنند.
خواندن این چند بیت شعر بعد از گفتن قصه «پیرمرد خارکن» باعث شگون نذر می شود و برای نیازمندان دیگر درخواست رسیدن به مراد دل می کند:
بار الها حرمت مشکل گشـــا حقِّ ذاتِ پادشـــــاهِ کربـــــلا
مطلبِ جمله بر آور ای کریـم ایکه نامت هست رحمن الرّحیم
هیچ امیّدی را مگردان نا امید بار الــها حقِّ قــرآنِ مجیـــد
ترکیبات آجیل مشکل گشا
آجیل مشکل گشا با توجه به توان مالی افراد می تواند ترکیبات متفاوتی داشته باشد اما معمولا شامل پسته، نخودچی، فندق، توت خشک، بادام و کشمش است که این موارد جزء اصلی آن به حساب می آیند .
در روایت آمده که هنگام ترکیب مغز های آجیل مشکل گشا دعای سریع الاجابه نیز خوانده شود. امروزه انواع دیگری نیز همچون خرما، گردو و شکلات نیز به آجیل مشکل گشا اضافه می کنند و با تور های رنگی، گل های خشک و روبان به تزیین آن می پردازند.
در این مطلب در مورد آجیل مشکل گشا صحبت کردیم. شما هم اگر دوست داشتید، زمانی که نذر می کنید سعی کنید این آجیل را تهیه کنید و بین دوستان و آشنایان پخش کنید. به این ترتیب سنت قدیمی را نیز بجا آورده اید.
